E koa ana a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me ngā hoa patui ā-iwi, me Ngāti Whātua Ōrākei, ki te pānui i te tūnga anō o te Taiopenga mō Matariki i te tau 2023, ā te marama o Hūrae (hei te 11 - 22 o Hūrae).
He mea hoahoa te taiopenga, tekau mā tahi rā nei te roa, kia hāngai ki te maramataka Māori e noho tonu ai te kaupapa o te tau hei arotahitanga.
He hōtaka ka whakaritea i te Taiopenga mō Matariki mā ngā tāngata o Tāmaki Makaurau me ngā manuhiri, ahakoa te pakeke, kia ngahau ai, kia whai akoranga ai hoki te tangata e pā ana ki te ao Māori i ngā kaupapa me ngā ngohe, kua neke atu i te kotahi rau te maha, e tū ana huri noa i Tāmaki Makaurau.
E hīkaka ana te kahika o Tāmaki Makaurau, a Wayne Brown, kia tae mai te katoa.
"E koa ana mātou ki te noho hei hoa patui me Ngāti Whātua Ōrākei ki te whakatū i te Taiopenga mō Matariki,” hei tāna.
“I tēnei tau, he maha ngā kaupapa utu kore e hāngai ana ki ngā whānau e pai ai te noho kotahi a ō tātou hapori ki te huritao, ki te whakanui hoki i te tau hou Māori, otiia, i te umu kohukohu whetū, e whai wāhi ai au.”
Hei tā te kaihautū o Ngāti Whātua Ōrākei, hei tā Marama Royal, he wā whakahirahira a Matariki i te maramataka Māori, ā, nā te angitu o te tuatahi o ngā hararei tūmatanui o tērā tau, e rikarika ana ia ki te kite i ngā tāngata o Tāmaki Makaurau e whakanui ana anō i te kaupapa.
“Ko Matariki tētahi wā e kotahi ai tātou. He wā kia huritao, kia whakanui hoki i te hunga kaingākau kua riro, kia whakarite hoki i te tau kei mua i te aroaro.
“I tērā tau, ka hiamo mātou, te tangata whenua o te pokapū o Tāmaki Makaurau, i te kitenga o te manaaki a tō tātou tāone nui i te kaupapa o Matariki, kāore rā i kitea i mua atu. Whakamīharo ana te kitea o tērā tokomaha o te tangata ka tōpū mai i runga i tō mātou whenua o Takaparawhau mō te whakarauoratanga anō o te tikanga tāukiuki, o te umu kohukohu whetū, te take. E pūnganangana ana mātou ki te hāpai anō i tēnei kaupapa kia whakaūngia ai te pūmautanga o Matariki i runga i ngā tikanga Māori huri noa i tō tātou tāone nui.
“Hikaia ngā ahi o Matariki
“Hikaia ngā ahi o Te Kahu Tōpuni o Tuperiri”
E akiaki ana a Marama i ngā tāngata o Tāmaki Makaurau kia puta ki te tūhura i ngā momo huarahi e whai wāhi anō ai rātou ki a Matariki.
“He maha tonu ngā huarahi e whakamatua ai, e huritao ai hoki te tangata i te taha o ana kaingākautanga, pēnei i te whakatū pourewa ki te whenua o Ngāti Whātua Ōrākei, ki Takaparawhau, ā te 22 o Hūrae, ki te whakahoki koha ki a Papatūānuku, e whakaora nei i a tātou i te roanga o te tau.”
Ko te Taiopenga o Matariki hoki tētahi ara wātea e whai akoranga anō ai ngā tāngata o Tāmaki Makaurau me ngā manuhiri. Whakaarohia te haere ki te umu kohukohu whetū ki te mātakitaki i ngā tikanga tāukiuki, mā reira e tīmata ai te wā ki a Matariki; ākona ngā kōrero mō te ahi kā, mō Ngāti Whātua Ōrākei, mā te whakaaturanga whakamīharo ā-rama, ā-oro, mā Vector Lights; ā, kei wareware te Rā o te Taiopenga mō Matariki, e hōhonu ake ai ō whakaaro mā te hou o te mātakitaki i ngā toi Māori me ngā momo whakaaturanga i runga i te mōhiotanga hou.
Ka ōkawa te whakatuwheratanga o te Taiopenga o Matariki ā te 11 o Hūrae mā tētahi whakaaturanga whakahirahira ā- rama, ā-oro, mā Vector Lights. Nō Vector Lights me te Taiopenga o Matariki te hōnore ki te whakatairanga i ngā hoa patui ā-iwi, i a Ngāti Whātua Ōrākei, me ā rātou kōrero mō te ahi kā ki Tāmaki Makaurau, i ahu mai rā i ngā tikanga me ngā taonga tuku iho a Ngāti Whātua Ōrākei. Ka tīmata te kaupapa ā te 5.30 karaka i te pō ki te Papa Rēhia o Silo, ā, ka mura ngā rama o Vector Lights hei te 6 karaka i te pō, ka mutu, ka kitea hoki te tū whakahirahira a Majic Paora (nō Ngāti Whātua, nō Te Aupōuri, nō Ngā Puhi hoki) e kawe ana i tana waiata mō Matariki.
I te Taiopenga mō Matariki o tēnei tau, ka neke atu i te 100 ngā kaupapa e tū ana huri noa i Tāmaki Makaurau, engari e toru ngā pou ka toko ake i ngā kaupapa o te taiopenga.
Ko te Umu Kohukohu Whetū (hei te 14 o Hūrae) tētahi tikanga o te ata hāpara e arahina ana e Ngāti Whātua Ōrākei i tōna anō whenua, i Takaparawhau. Nau mai, kia kite ai koe i te hautapu - te whāngai i te hau tapu o te kai o te umu, o te hāngī rānei, ki ngā whetū o te kāhui o Matariki - ka whai wāhi ai ki ngā karakia e haruru ai ngā rangi o te ata, i a tātou e whakakotahi ana ki te whakanui i a Matariki. Ka tū te umu kohukohu whetū a Ngāti Whātua Ōrākei ki Takaparawhau ā te 5 ki te 9 karaka i te ata.
Ko Te Rā o te Taiopenga mō Matariki (hei te 14 o Hūrae) ka horapa i te Hōro ā-Tāone o Tāmaki Makaurau, e manaakitia nei e ō mātou hoa patui ā-whaitua, e Auckland Live! Whakanuia a Matariki mā ngā pūrākau a Sandman, mā ngā kai a Mamas Hāngī, mā te kōrerorero me ā mātou kāhui uiui, mā te toi Māori i te taha o tawhiao7 me My Taiao, mā ngā mahi o te whare tapere nā NZ Dance Company, mā te kapa haka o Ngā Puna o Waiōrea, mā te whakarongo hoki i te wāhanga waiata whakakōmanawa a Jordyn with a Why. Hono mai kia rangona ai te koa, te whakamaharatanga, te whakanui hoki i te roanga o te ahiahi atu i te 12 karaka i te ahiahi ki te 6 karaka i te pō, i te Hōro Nui me Te Papa Tū Wātea, i Te Pokapū o Tāmaki Makaurau.
Ko te Rā mō ngā Manu Aute (hei te 15 o Hūrae) tētahi o ngā tino kaupapa ki ngā whānau. He mea tuku kia rere ngā manu aute me ngā manu tukutuku e ngā iwi maha puta noa i Aotearoa hei kaupapa whakanui i ngā hui whakahirahira, hei karere hoki ki ngā rangi, hei huarahi whakawhiti kōrero hoki ki waenga i ngā hapū. E whakamānawa ana a Ngāti Whātua Ōrākei i ēnei tikanga mā te Rā mō ngā Manu Aute, mā te tuku manu aute me ōna momo hanga, me ōna momo rahi, kia kapi ai te rangi o runga ake o Tāmaki Makaurau. Hono mai ki te waihanga, ki te tuku hoki i tāu ake manu tukutuku kia rere, haria mai rānei tāu ake manu aute hei tuku māu ki te rangi. Ka whakatūria anō te kaupapa nei ki Takaparawhau i tēnei tau.
Mātakitakina ngā miramiratanga o te wiki tuatahi me te wiki tuarua i konei, ka tirohia ai hoki te matarikifestival.org.nz e kitea ai te rārangi o ngā kaupapa i te roanga o te taiopenga. Rapua ngā kaupapa o te Taiopenga mō Matariki kei tō takiwā mā te whai i te mahere pāhekoheko kei Our Auckland.
Hikaia ngā ahi o Matariki
Hikaia ngā ahi o Te Kahu Tōpuni o Tuperiri